عکاسی خیابانی عکاسیای است که با تکنیک عکاسی صریح، حالات انسانی در محیط‌های عمومی را نشان می‌دهد.

توجه داشته باشید که عکاسی مستند اجتماعی شاخه دیگری از عکاسی هست که تفاوتهایی با عکاسی خیابانی دارد و ما در این مقاله صرفا در مورد عکاسی خیابانی بحث میکنیم.

هنگامی که در خیابان دوربین به همراه دارید بدون هدف شروع به عکاسی نکنید. اول باید بدانید که چه هدفی دارید، حتی اگر هدف شما لذت بردن از عکاسی خیابانی هست باید بدانید که چه نوع عکسها و سوژههایی موجب لذت شما میشود. و صد البته ممکن است جهت تکمیل پروژهای عکاسی کنید یا صرفا هدف شما انتشار عکسها برای مخاطبانتان در وبلاگتان باشد.

نیازمندان و هنرمندان خیابانی به علت تفاوتی که در محیط پیرامون ایجاد میکنند برای عکاسان خیلی جذاب به نظر می‌آیند. به همین دلیل تعداد بسیار زیادی عکس توسط عکاسان از این سوژهها به وجود آمده و خواهد آمد! صحبت این نیست که عکس خوبی از این سوژهها نمیشود گرفت. اتفاقا عکسهای خوبی از این سوژهها توسط عکاسان وجود دارد. اما اگر این سوژهها را در شروع نادیده بگیرید به دنیای خیلی بزرگتری دست پیدا میکنید و سوژههای جدیدتر و بهتری خواهید دید که به سرعت پیشرفت شما کمک زیادی میکند. و بعد به نقطهای میرسید که هنرمند خیابانی یا نیازمندان سوژه صرف شما نیستند، بلکه جزئی از عکس شما در یک کادر خوب هستند.

بسیاری از عکسهای خیابانی خوب یک لحظه قطعی ثبت شده از اتفاقات خاص تکرار نشدنی یا قرارگیری سوژه در مکان و موقعیتی عالی دارند. و ثبت این لحظه امکان پذیر نیست مگر با داشتن سرعت عمل زیاد! عکس العمل شما در سرعت بالا بردن دوربین، کادربندی و فشار دکمه شاتر خیلی مهم است. البته موارد دیگری هم هست که رعایت آنها به سرعت عمل شما کمک خواهد کرد.

خوشبختانه امروزه دوربینهای دیجیتال و عکاسی پیاپی آنها کمک زیادی به عکاسان در ثبت دقیق لحظه حساس میکنند. اگر عادت کنید که همیشه دوربین بر روی عکاسی پیاپی تنظیم باشد و برای گرفتن تک شاتها به سرعت دکمه شاتر را رها کنید نیازی به سویچ کردن بین عکاسی پیاپی و تکی نخواهید داشت.  این کار نیاز به تمرین و عادت کردن دارد ولی در کل عادت ارزشمندیست.

یکی از نکاتی که خیلی به سرعت عمل شما کمک میکند روشن نگه داشتن دوربین است. بعضی از عکاسان عادت به خاموش کردن دوربین بعد از گرفتن عکس دارند. دوربینهای دیجیتال جدید خود به خود به حالت نیمه خاموش یا آماده به کار میروند و خیلی سریع با فشردن دکمه شاتر به حالت روشن باز میگردند. پس نیازی به خاموش کردن کامل دوربین نخواهید داشت. نگران مصرف باطری هم نباشید در این حالت مصرف باطری اصلا به میزانی نیست که تاثیری بر روند عکاسی شما داشته باشد. (صحبت ما در مورد دوربین های SLR یا دوربینهای کامپکتی هست که چشمی اپتیکال دارند و هنگامی که روشن هستند LCD آنها خاموش است.) 

اگر شرایط نوری خوب است، میتوانید دیافراگم را ببندید و انتخاب نقطه فکوس را به دوربین بسپارید. دوربینهای جدید در این مورد خیلی خوب عمل میکنند و به علت بسته بودن دیافراگم تقریبا هر قسمتی از عکس که در فوکوس باشد، به علت عمق میدان زیاد مشکل فوکوس نبودن سوژهها را نخواهید داشت.

یک عکس در لحظه قطعی - فرساد غفاریان

گاهی بالابردن دوربین موجب جلب توجه سوژه ها میشود. خوب است که عکاسی بدون نگاه کردن داخل چشمی و کادربندی دقیق را تجربه و تمرین کنید. انتخاب لنز با فاصله کانونی مناسب جهت این کار مهم است. تجربه ثابت کرده که بهترین فاصله کانونی ۳۵ میلیمتر است. در لنزهای وایدتر معمولا سوژه ها کوچکتر هستند و مقدار زیادی فضای اضافی در اطراف داریم. و در فاصله کانونیهای بیشتر مثل ۵۰ میلیمتر کادربندی خیلی سخت است و معمولا بخشی از سوژه خارج از کادر قرار میگیرد. در این نوع عکاسی میتوانید از فوکوس دستی کمک بگیرید. اگر دوربین بر روی نقاط فکوس اتوماتیک با محدوده های بزرگ باشد (فوکوس اتومات تک نقطهای انتخاب نشود) با کمی تمرین و شناخت دوربینتان میتوانید حتی بدون نگاه کردن به چشمی نقطه حدودی فکوس را جابجا کنید و فوکوس دقیق را به دوربین بسپارید. این نوع عکاسی تمرین زیادی میخواهد و به علت پایین بودن دوربین زاویه عکاسی با دید معمولی ایستاده متفاوت هست و همینطور توجه و نگاه سوژهها هم به دوربین و عکاس جلب نمیشود و عکسهای خیلی خوبی به دست خواهید آورد.

عکاسی بدون نگاه کردن در چشمی - فرساد غفاریان

 

از روبرو عکاسی کنید
خیلی از عکاسان تازه کار به علت ترس از نوع برخود مردم ترجیح می‌دهند که از پشت سر از آنها عکاسی کنند. عکس‌هایی که از پشت سر از افراد گرفته می‌شوند غالبا عکس‌های خوبی نیستند مگر اینکه کادربندی خاص یا هدف خاصی داشته باشند. سعی کنید نسبت به محیطی که در آن قراردارید تا جایی که مشکلی برای شما ایجاد نمی‌شود از روبرو عکاسی کنید. بعد از مدتی نحوه تعامل با سوژههای انسانی را بیشتر یاد میگیرید و با یک لبخند به سوژه بعد از گرفتن عکس رضایتش را به راحتی جلب میکنید. از اونجایی که عکاسی خیابانی صریح است، گرفتن عکس باید قبل از اینکه سوژه متوجه حضور شما بشود انجام شود. اینکه شما از شخص اجازه بگیرید و سوژه به دوربین نگاه کند و لبخند بزند، از اونجایی که دخالت مستقیم شما در صحنه هست عکس خیابانی یا حداقل عکس خوب خیابانی نیست.

 

اگر مکانی را پیدا کردید که از نظر شرایط نوری، کادر و بکگراند خوب بود، کادربندی کنید، آماده عکاسی شوید و به محض رسیدن افراد به نقاط مورد نظرتان در کادر، دکمه شاتر را فشار دهید. پیشنهاد میکنم بیشتر صبر کنید و شاتهای مختلفی بگیرید. به علت تنوع عابران و حرکت آنها ممکن است به نتیجه بهتری برسید.

لحظه مناسب در عکاسی - انعکاس در آینههای گردان - فرساد غفاریان

 

حتما عکسهایتان را ویرایش کنید، ولی زیاده روی نکنید!! متاسفانه برخی از عکاسان خیابانی و مستند، ویرایش عکس را عملی غیر حرفهای میدانند، در حالی که ویرایش جزئی از عکاسی هست و هیچ مشکلی برای صریح بودن عکس ایجاد نخواهد کرد. حداقل تنظیم کنتراست و نور عکس با توجه به محدودیتهای دوربینهای دیجیتال جزئی لازم از عکاسی دیجیتال است. افزایش بیش از حد افکتهای تصویری، اشباع رنگ و اثرات فیلترها نتیجه خوبی نخواهد داشت. سعی کنید عکسها را در حدی ویرایش کنید که از عکس بودن خارج نشود!

هرگونه دستکاری (کم و زیاد کردن و جابجایی اجسام) در عکسهای خیابانی با توجه به صریح بودن آن طبق نظر برخی از عکاسان درست نیست. ولی معمولا تا جایی که به صریح بودن سوژه لطمه نخورد این کار  مجاز است.

این مورد مختص به عکاسی خیابانی نیست و در تمام شاخه های عکاسی صدق میکند. با وجود دوربین های دیجیتال و نداشتن هزینه چاپ و فیلم همه ما معمولا عکس های زیادتری نسبت عکاسان آنالوگ میگیریم. خیلی از این عکس ها مشکلات خاص تکنیکی و سوژه ندارند ولی خیلی خوب نیستند که مناسب ارائه باشند و بهتر است آنها را تا هنگامی که استفاده مناسبی برای آنها پیدا نکردیم نزد خودمان نگه داری کنیم. مهم نیست که شما چه تعداد عکس منتشر میکنید، کیفیت عکس های شما است که به شما به عنوان یک عکاس ارزش خواهد داد. اگر در طول یک سال ۳۰ عکس خیلی خوب گرفته باشید و منتشر کنید، همه بیننده ها شما را با آن عکس ها خواهند شناخت. ولی اگر در بین این عکس ها عکس هایی با سطح کیفی پایین تر منتشر کنید، مطمئنا عکس های خوب شما در میان این عکس ها گم خواهد شد. تشخیص یک عکس خیابانی قوی و خوب از میان عکس ها کار خیلی مشکلی نیست ولی در ادامه این مقاله به بررسی ویژگی های عکس های خیابانی خواهیم پرداخت که به شما در شناخت بیشتر سطح کیفی عکس هایتان کمک خواهد کرد.

اگر ایده و نگاه خاصی به پیرامونتان نداشته باشید، با دوربین مداربسته فرقی ندارید! پس بهتر است کار را به دوربین مداربسته محول کنید! همه دوربین های مداربسته رفت و آمد تعداد زیادی از انسان ها را ثبت میکنند و حتی برخی از آنها نسبت به موقیت قرارگیری کادر خوبی هم دارند! ولی یک کادربندی خاص و تشخیص شرایط و زمان فشردن دکمه شاتر نیاز به فکر، نگاه خاص و ایده دارد که فقط شما از عهده آن برخواهید آمد.

سالیان زیادی هست که عکاسان خیابانی در این رشته از عکاسی، عکس گرفتهاند و به علت مشابه بودن فضای کلی خیابانها و مکانهای عمومی، عکسهایی به صورت کلیشههای عکاسی خیابانی درآمدهاند. در ذهن داشتن این کلیشه‌ها و تمرین بر روی آنها خیلی در شروع کار و پیشرفت به شما کمک خواهد کرد. ولی باید توجه داشته باشید که در کلیشهها باقی نمانید. دنیا به یک کارتیه برسون دیگر نیاز ندارد، در حال حاضر دنیای عکاسی به شما نیاز دارد، خودتان باشید و سعی کنید مسیر خودتان را از میان این کلیشهها پیدا کنید.

۱- عکسهای آندراکسپوز که نور بر روی شخصی که از محیط تاریک در حال بیرون آمدن است تابیده است

۲- بازی سایهها و نور

۳- انعکاس تصاویر در شیشه مغازهها

۴- قرار گرفتن اشخاص داخل تصاویر تبلیغاتی

۵- استفاده از خطوط عابر پیاده

۶- عکاسی از ارتفاع از فضای خالی در حالی که شخصی از کادر خارج میشود

۷- ورود یا خروج شخص یا اشخاصی به کادر با فاصله نزدیک به دوربین

۸- مردم نشسته مقابل شما در مترو یا اتوبوس

۹- اشخاص یا بچههایی که به هوا پریدهاند

۱۰- عکس با حضور حیوانات شهری مثل سگ، گربه یا پرنده

نمونه‌ای از یک عکس کلیشه ای از سایه - فرساد غفاریان

 

چگونه یک عکس خیابانی خوب را تشخیص دهیم؟
یک عکس دو ویژگی میتواند داشته باشد، یکی احساس ایجاد شده و دیگری درگیر کردن ذهن بیننده جهت درک مفاهیم موجود در عکس. هرچه میزان احساس ایجاد شده و درگیر شدن ذهن جهت درک مفهوم عکس بیشتر باشد، با عکس قوی تری روبرو هستیم. برای اینکه بتوانیم عکسها را بر اساس ویژگیهای فوق بررسی کنیم میتوانیم عکسها را به پنج سطح مختلف تقیسم کنیم.

سطح یک
احساس: جالب بودن
درگیر کردن ذهن: کم

Vivian Maier

این نوع از عکسها معمولا عکسهایی هستند که حداکثر، اطلاعاتی پیرامون سوژهها و اجسام موجود در عکس میدهند. تا حدودی جالب هستند ولی نه در حدی که بیننده را درگیر عکس کنند.

Elliott Erwitt

این عکسها معمولا احساس لذت بخشی در بیننده ایجاد میکنند مانند زمانی که یک لطیفه موجب لبخند شما میشود. سوژه این عکسها مشخص است و در نگاه اول در بیننده تاثیر میگذارند. و از آنجایی که هیچ سئوال و جوابی در ذهن بیننده ایجاد نمی‌کند، هرچه بیشتر به عکس نگاه کنیم تاثیر و احساس کمتری بر ما خواهد داشت.

Henri Cartier-Bresson

در این عکسها تمامی سوژهها در عکس به صورت واضح قرار دارند ولی طوری هستند که موجب ایجاد حس کنجکاوی و پرسشگری قوی در بیننده میشوند. در عکس عناصر غیرمنتظرهای هست که بیننده را مجبور میکند در عکس جستجو و توقف کند. معمولا این عکسها از لایههای مختلف تشکیل میشوند و انگار هر بخش از عکس دقیقا در زمان مناسب خودش عکاسی شده است.

Robert Frank

این گونه از عکس‌ها احساس پریشانی یا ترس و یا گاهی ناراحتی و خشم در بیننده ایجاد می‌کنند. معمولا سوژه‌ها به صورت کامل در کادر قرار ندارند و یا کاملا نمایان نیستند یا به صورت ناقص و تحریف شده عکاسی شده‌اند. محو شدن بر اثر حرکت و سایه  از عناصر متداول این عکس‌ها هستند.

Henri Cartier-Bresson

اجزاء مختلف این عکس‌ها به خوبی در کنار هم قرار گرفته‌اند و احساسات گوناگونی را در بیننده ایجاد می‌کنند. رسیدن به این عکس‌ها مشکل است و وجه تمایز اساتید عکاسی با عکاسان معمولی است. به همین دلیل است که جوئل مایروویتز و گری وینوگرند به این گونه عکس‌ها می‌گویند عکس‌های سخت: سخت دوست داشته می‌شوند، سخت فهمیده می‌شوند، سخت گرفته می‌شوند، و هرچه سخت تر باشند زیباتر هستند.

تقسیم بندی فوق خیلی هوشمندانه و عالیست و به راحتی در ذهن قرار گرفته و هنگام دیدن عکس‌ها به راحتی می‌شود. عکس‌ها  را بر این اساس دسته بندی کرد. و البته مرحله‌ای بودن آن جهت سعی در پیشرفت و رسیدن به سطح بهتر، برای عکاسان خیابانی خیلی مفید است.

پی‌نوشت: خواندن مقالات و دیدن گالری عکس‌های سایت Street Photograph به تمامی علاقه‌مندان به این رشته از عکاسی توصیه می‌شود.